SSC (Class 9-10) Math BD: নবম-দশম শ্রেণি সাধারণ গণিতঃ অনুশীলনী-৯.১ ত্রিকোণমিতিক অনুপাত ও মান নির্ণয় (18-25) Part 3

ssc math solutions, class 9-10 math solution bd, ssc, download pdf ssc/nine ten, নবম-দশম শ্রেণি সাধারণ গণিত, Chapter-9.1, ত্রিকোণমিতিক অনুপাত ও মান

ত্রিকোণমিতিক অনুপাত ও মান নির্ণয়:

১ম অংশ বা

২য় অংশ বা

       cotA+tanB             

১৮. -------------- = cotA-tanB
        cotB+tanA 

সমাধানঃ

LHS

    cotA+tanA             

= -------------
    cotB+tanA

   cosA    sinB

   ------+------
   sinA    cosB
= --------------
   cosB    sinA
   ------+------
   sinB    cosA

   cosA.cosB+sinB.sinA

   -----------------------
          sinA.cosB
=-----------------------
   cosA.cosB+sinA.sinB
    -----------------------
           sinB.cosB

   cosA.cosB+sinB.sinA

=-----------------------
          sinA.cosB

         cosA.cosB+sinA.sinB

     ----------------------
               sinB.cosB

    sinB.cosA

=------------
    sinA.cosB

    sinB.cosA

=------.-----
    cosB.sinA

=tanB.cotA

=cotA.tanB

=RHS [Proved]

                  1-sinA             

১৯.(--------------) = secA-tanA
                 1+sinA 

সমাধানঃ

LHS

              1-sinA             

=(--------------)
              1+sinA 

   √(1-sinA)

=------------
   √(1+sinA)

   √(1-sinA).√(1-sinA)

=------------------------
   √(1+sinA).√(1-sinA)
[নব ও হরকে √(1-sinA) দ্বারা গুণ করে]

   {√(1-sinA)}2

=------------
   √(1-sin2A)

   1-sinA

=---------
  √cos2A

   1-sinA

=--------
     cosA

     1         sinA

=------ - -------
   cosA     cosA

=secA-tanA

=RHS [Proved]

                 secA+1            

২০. (-------------) = cotA+cosecA
                 secA-1 

সমাধানঃ

LHS

              secA+1            

= (-------------)
               secA-1 

  √(secA+1)   √(secA+1)

=-------------------------
  √(secA-1)     √(secA+1)
[লব ও হরকে √(secA+1) দ্বারা গুণ করে]

  {√secA+1)}2

=--------------
  √(sec2A-1)

   secA+1

=---------
   √tan2A

   secA+1

=---------
     tanA

   secA     1

=-------+-----
    tanA   tanA

             1      1

=secA------+-----
          tanA   tanA

=secA.cotA+cotA

=cosecA+cotA

=cotA+cosecA

=RHS [Proved]

২১. cosA+sinA=√2cosA হলে, তবে প্রমাণ কর যে, cosA-sinA=√2sinA

সমাধানঃ

cosA+sinA=√2cosA

বা,  √2cosA+√2sinA=√2.√2cosA [√2 দ্বারা গুণ করে]

বা,  cosA+sinA+√2sinA=2cosA [cosA+sinA=√2cosA]

বা,  √2sinA=2cosA-cosA-sinA

বা,  √2sinA=cosA-sinA

cosA-sinA=√2sinA [প্রমাণিত]

                          1            

২২. যদি tanA=------ হয়, তবে,
                   √3        

cosec2A-sec2A

---------------------এর মান নির্ণয় কর।
cosec2A+sec2A

সমাধানঃ

দেওয়া আছে,

             1            

tanA=------
        √3   

       1      

বা, ------- =√3   
     tanA  

বা, cotA=√3

প্রদত্ত রাশি,

cosec2A-sec2A

--------------------
cosec2A+sec2A

   (1+cot2A)-(1+tan2A)

=--------------------------
   (1+cot2A)+(1+tan2A)

   1+cot2A-1-tan2A

=-----------------------
   1+cot2A+1+tan2A

     cot2A-tan2A

=--------------------
   2+cot2A+tan2A

     (√3)2-(1/√3)2

=--------------------
   2+(√3)2+(/√3)2

       3-1/3

=-------------
   2+3+1/3

    9-1

   -----
     3
= ------
   6+9+1
   --------
      3

   8

  ---
   3
=---
  16
  ---
   3

   8      3

=-------
   3     16

   1

=---
   2

অতএব, নির্ণেয় মান=1/2

২৩. cosecA-cotA=4/3 হলে, cosecA+cotA এর মান কত?

সমাধানঃ

দেওয়া আছে,

cosecA-cotA=4/3

    (cosecA-cotA)(cosecA+cota)   4

বা,-------------------------------=---
            (cosecA+cotA)                  3

    (cosec2A-cot2A)    4

বা,------------------=---
      (cosecA+cotA)    3

           1                     4

বা,------------------=---
      (cosecA+cotA)    3

বা, 4(cosecA+cotA)=3

বা, cosecA+cotA=3/4

২৪. cotA=b/a হলে,

asinA-bcosA

------------------এর মান নির্ণয় কর।
asinA+bcosA

সমাধানঃ

asinA-bcosA

----------------
asinA+bcosA

   asinA    bcosA

   ------- - ------
   sinA        sinA
=----------------
   asinA     bcosA
   ------- + -------
   sinA        sinA
[লব ও হরকে sinA দ্বারা ভাগ করে]

   a-b cotA

=-----------
   a+b cotA

   a-b.b/a

=----------- [b এর মান বসিয়ে]
   a+b.b/a

   a-b2/a

=---------
   a+b2/a

   a2-b2

  ------
    a
=-----
  a2-b2
  ------
    a

   a2-b2       a

=------------
     a         a2+b2

    a2-b2      

=--------
    a2+b2

২৫. cosecA-cotA=1/x হলে,

ক) cosecA+cotA এর মান নির্ণয় কর

সমাধানঃ

দেওয়া আছে, cosecA-cotA=1/x

আমরা জানি,

cosec2A-cot2A=1

বা, (cosecA+cotA)(cosecA-cotA)=1

বা, (cosecA+cotA)(1/x)=1 [মান বসিয়ে]

cosecA+cotA=x

                                     x2+1

খ) দেখাও যে, secA = ------
                                     x2-1

সমাধানঃ

ক হতে পাই,

cosecA+cotA=x

      1      cosA

বা,-----+-------=x
     sinA   sinA

     1+cosA

বা,-----------=x
        sinA

     (1+cosA)2

বা,-----------=x2
        (sinA)2

     1+2cosA+cos2A

বা,-------------------=x2
            sin2A

     1+2cosA+cos2A+sin2A   x2+1

বা,--------------------------=-----
     1+2cosA+cos2A-sin2A     x2-1
[যোজন বিয়োজন করে]

     1+2cosA+1                          x2+1

বা,-----------------------------=-----
     1+2cosA+cos2A-(1-cos2A)  x2-1

          2+2cosA                          x2+1

বা,-----------------------------=-----
     1+2cosA+cos2A-1+cos2A     x2-1

          2+2cosA        x2+1

বা,-----------------=-----
     2cosA+2cos2A     x2-1

          2(1+cosA)      x2+1

বা,-----------------=-----
     2cosA(1+cosA)   x2-1

        1      x2+1

বা,-------=-----
     cosA   x2-1

               x2+1

বা,secA =----- (দেখানো হলো)
               x2-1

গ) উদ্দীপকের আলোকে প্রমাণ কর যে, tanA+cotA=secA.cosecA

সমাধানঃ

খ হতে পাই,

           x2+1

secA =-----
           x2-1


অর্থাৎ,

অতিভুজ     x2+1

-----------=-------
ভূমি             x2-1

লম্ব=√{(x2+1)2-(x2-1)2}=√4x2=2x

             লম্ব      2x

tanA=------=------
              ভূমি   x2-1

            ভূমি    x2-1

cotA=------=------
             লম্ব     2x

            অতিভুজ    x2+1

cosecA=----------=------
             লম্ব            2x

এখন,

বাপপক্ষ

= tanA+cotA

   2x      x2-1

=-----+------
   x2-1     2x

   4x2+(x2-1)2

=------------
    2x(x2-1)

   4x2+x4-2x2+1

=---------------
    2x(x2-1)

   x4+ 2x2 +1

=-------------
    2x(x2-1)

ডানপক্ষ

= secA.cosecA

   x2+1     x2+1

=-----------
   x2-1       2x

   (x2+1)2

=---------
   2x(x2-1)

   x4+ 2x2 +1

=-------------
    2x(x2-1)

tanA+cotA=secA.cosecA (প্রমাণিত)।

এই অধ্যায় সহ সকল অধ্যায়ের pdf download লিঙ্ক দেখুনঃ Download Free Book মেনুতে।

Make CommentWrite Comment